Ριαζάνοφ, Δημήτριος

(1870 – 1938). Ρώσος επαναστάτης και θεωρητικός του μαρξισμού. Aπό τη νεανική του ηλικία συμμετείχε στο σοσιαλδημοκρατικό κίνημα της πατρίδας του και ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την οργάνωση των πρώτων εργατικών επαναστατικών πυρήνων στην Οδησσό. Για τη δραστηριότητά του αυτή καταδικάστηκε από το τσαρικό καθεστώς σε πενταετή ειρκτή και τριετή αστυνομική επιτήρηση. Mετά την έκτιση της ποινής του έφυγε στο εξωτερικό και εκεί προσπάθησε να συμφιλιώσει τις διάφορες τάσεις που επικρατούσαν στο σοσιαλδημοκρατικό κίνημα. Στην επανάσταση του 1905, αφού γύρισε στη Ρωσία, ασχολήθηκε με την οργάνωση των συνδικάτων της Οδησσού και της Πετρούπολης αλλά και πάλι αναγκάστηκε να εκπατριστεί. Στα χρόνια εκείνα, το γερμανικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα του ανέθεσε τη μελέτη του έργου του Κ. Μαρξ και του Φρ. ’Eνγκελς και τη συγγραφή ιστορίας της B’ Διεθνούς. Το 1917 ξαναγύρισε στη Ρωσία, όπου έγινε μέλος του Κομουνιστικού κόμματος και εργάστηκε για την προπαρασκευή της Οκτωβριανής επανάστασης. Μετά την επικράτηση των Μπολσεβίκων, οργάνωσε το Ινστιτούτο Μαρξ Ένγκελς, το οποίο διηύθυνε έως το 1931, οπότε και διαγράφηκε από το κόμμα εξαιτίας των διαφορετικών προς την επίσημη γραμμή αντιλήψεών του. Η συμβολή του Ρ. στη σπουδή του μαρξισμού υπήρξε μεγάλη. Ερεύνησε και έφερε στο φως της δημοσιότητας πολλά λησμονημένα έργα των Κ. Μαρξ και Φρ. Ένγκελς, έγραψε ιστορία της A’ και B’ Διεθνούς και οργάνωσε συστηματικά την έκδοση όλων των έργων, των επιστολών και ντοκουμέντων των Κ. Μαρξ και Φρ. Ένγκελς, μετατρέποντας το Ινστιτούτο Μαρξ - Ένγκελς σε διεθνές κέντρο σπουδής του μαρξισμού. Εκτός από τους προλόγους στα έργα των Κ. Μαρξ και Φρ. Ένγκελς, ο Ρ. έγραψε και τις μελέτες Κ. Μαρξ και Φρ. Ένγκελς και Γάμος και οικογένεια, που έχουν μεταφραστεί και στα ελληνικά.